Mam wrażenie, że jakaś organizacja postanowiła złożyć Olbrachtowi ofertę. Ta oferta wymagała gruntownej "reformy" cxyli czystki na posadach i urzędach. Postanowiono więc wykorzystsć Kalimacha jako takiego lodołamacza i zwalić całą winę na niego. A Kalimach - jak to pyszałek - myślał, że o to teraz on jest szarą eminencją i będzie sterował państwem dla swojej organizacji. Myślę,,że Kalinacha wykończyła Wenecja. A potem ta Wenecja "zdjęła" Olbrachta jako mało posłusznego słupa-współpracownika. Al3ksander porządził jednak krótko, co by świadczyło, że i on zawiódł Wenecję. No i e końcu postanowiono wybrać kogoś, kto miałby właściwą niańkę...;), która pilnowałaby, aby król-słup nie robił głupot. 

To są oczywiście tylko moje wrażenia, wynikajace z treści tej notki. I nie chcę zbytnio forsować tej tezy - ot takie przemyślenia przy Żywiec Białe pszeniczne...:)

Warto było zaczekać. Świetny artykuł!

Pozwolę sobie tylko sprostować błąd linku do artykułu Birkenmajera. Ten w notce prowadzi do innego, pierwszego artykułu o Jakubie z Zalesia, w którym autor rozprawia się z pokutującą tu i ówdzie informacją, że doktor był przy śmierci Aleksandra Jagiellończyka. Oczywisty nonsens, skoro od 10 lat już nie żył. Drugi natomiast, ten zatytułowany „Lekarz Jakub z Zalesia nie przeżył roku 1496”, jest tutaj. Tytuł istotn ie zagadkowy, ale  to zwykły clickbait (jakby powiedziano dzisiaj). Birkenmajer polemizuje z tezą, że doktor zmarł „prawdopodobnie w roku 1496 lub na początku 1497 r.“, stanowczo wykluczając rok 1497. Ot, i cała tajemnica.

Ważniejsze jest jednak zagadnienie autentyczności "Rad" Kallimachowych. Chcąc wyrobić sobie pogląd, zajrzałem do źródła, czyli do tekstu owych "Rad", ogłoszonego przez Romulada Wseteckę w 1887 roku w "Pamiętniku słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego wydanym staraniem i nakładem Młodzieży Akademickiej na uroczystość otwarcia Collegii Novi". Po wyprostowaniu bałamuctw na temat zachowanych w niemałej liczbie rękopisów, autor napisał coś, co mnie zdumiało:

"Kiedy bowiem polskie teksty mimo rozlicznych waryjantów zdradzają zależność wzajemną od siebie i pochodzenie od jednego wspólnego źródła, to przeciwnie łacińskie acz należą do jednej redakcyi, tak się rozchodzą, że trzeba je koniecznie za dwa niezależne od siebie przekłady uważać".

 I podaje przykłady, z których przytoczę jeden:

Provocationes a decretis ad Curiam Romanam ne admittito, nam hac Regnum tuum opibus spoliant. (rkps 8581 bibl. wied.)

vs.

Appellationes ad Sedem Romanam non permittes, nam id exhaurit Regnum tuum. (rkps 236 bibl. Ossol.)

Zatem albo Kallimach, znany skądinąd tylko z tekstów łacińskich, ten jeden jedyny w swoim życiu utwór machnął po polsku (i ten "odkryto" i ogłoszono szlacheckiej braci w 1534 roku), a następnie polscy przepisywacze tłumaczyli go - nie wiadomo po co i dla kogo - na łacinę, albo Włoch napisał to oryginalnie po łacinie, a potem jeszcze raz, wyrażając dokładnie tę samą treść za pomocą zupełnie innych słów, zdań i zwrotów. I te "oryginalne" łacińskie wersje przypadkiem wypłynęły dopiero po przekładzie polskim.

Można też, idąc za niektórymi autorami XVI-wiecznymi (np. Kromer) i późniejszymi (np. Bobrzyński), powątpiewać w autentyczność dziełka. Wersje łacińskie byłyby wówczas podejmowanymi w różnych okresach niezależnymi próbami uwiarygodnie nia falsyfikatu. O tyle nieudanymi, ze właśnie niezależnymi. ;) Nie znam argumentów Papeego, dlatego ciekaw jestem, jaka logika za nimi stoi. Bo musi byc naprawdę mocna, żeby w obliczu przytoczonych faktów okazała się przekonująca.

Trzeba pamiętać, że bogatych miast włoskich, aktywnie działających na odcinku Polski, Węgier, Pragi i Wiednia było więcej. Gdy ktoś uznawał, że pozycja Wenecji w Polsce jest niepodważalna to podważał ją na innych dworach. Napiszę o tym jeszcze jeden odcinek, bo w pewnym momencie, gdy słabnie Genua i Wenecja, wchodzi do gry także Mediolan.

Co ciekawe - krzyżacy, których dotyczyły Kallimachowe próby przesadzenia ich do Mołdawii, a czego oni sami bardzo chcieli uniknąć, wzięli udział w mołdawskiej wyprawie Olbrachta. Krzyżacy ramię w ramię z polskim królem. Czyżby i tu realizował się humanistyczny pomysł wytrzebienia grup królowi nieprzychylnych?

P.S. Mnie najbardziej zastanawia jaka organizacja nie pozwala historykom łączyć logicznie ze sobą pewnych faktów. Bądź co bądź krwawa biegunka przyszła na Kazimierza nagle, a historyk przypuszcza, że fakt choroby antycypowano i omawiano przed jego zaistnieniem w Tarnowie, rozprawiając o tam o przyszłej elekcji.

Kalimachowi tez się nogi zapadly. Taki humanista, a jednak trafil na arcy-humanistę....:).

Krzyżacy w Moldawii świadcza, że jak za robote wezma się Italiańce, to oni są dziećmi we mgle.

A podal konkretne przyklady ten Papee? Bo takie zapewnienie bez przykladow to głos Jacka Kuronia.

>Papee zgadza się z pierwotnością tekstu łacińskiego.

Ba! Ale którego? I czym tłumaczy istnienie dwóch tak zasadniczo odmiennych wersji? Przecież to, co przytoczyłem, to odpowiednik zdania: "Apelacyi do Rzymu broń, bo to uboży Królestwo twoje". Wersja polska jest celna i zwięzła, wręcz epigramatyczna, podczas gdy każda z wersji łacińskich jest dłuższa i raczej pozbawiona polotu. Gdyby zgadywac tylko na tej podstawie, to co wydaje się bardziej prawdopodobne: świetne tłumaczenie z takiego sobie oryginału (pomijając kłopotliwy fakt, że oryginały są dwa, a domniemany autor po łacinie pisał całkiem składne poezje), czy raczej dwie próby przetłumaczenia na wyuczoną łacinę oryginału zgrabnie napisanego w ojczystym języku autora-Polaka?

>"Jeżeli rady, odnoszące się do polityki wewnętrznej, tak dobrze stosują się do czasów Olbrachtowych, to już te, które spraw zewnętrznych dotyczą, są tak aktualne, że skoncypowanie ich za czasów zygmuntowskich jest wprost nie do pomyślenia".

Argument miałby sens, gdyby szedł w drugą stronę, tzn. gdyby jakiś anachroniczny szczegół wskazywał na wiedzę rzekomego autora z 1492 roku o czymś, co zdarzyło się za panowania Zygmunta. Ale żeby "skoncypowanie" w czasach zygmuntowskich czegoś, co pasowało do olbrachtowskich miało być obiektywnie niemożliwe? Pan profesor Papee chyba raczy żartować.

Chciałbym jeszcze zapytać o ten obrazek z początku artykułu. Czy to jest ilustracja z wydania książki Papeego? Albowiem, chociaż pełnego konsensusu co do tożsamości postaci nie ma, to z całą pewnością nie jest to Jan Olbracht.

>Aż trudno uwierzyć, że wybitny humanista chciał oszczędzić ludzkości produktów wybitnego humanizmu.

No właśnie. Ci humaniści byli niewiarygodnie próżni, a jeśli nawet nie oni sami, to ich wielbiciele byli przekonani, że każde słowo mistrza godne jest rycia w marmurze. A co najmniej wielokrotnego przepisywania, żeby czasem co nie zaginęło. Jeśli taki Laktancjusz Tedaldi przepisywał własną korespondencję z innymi osobami (w tym list Ottaviana Gucciego de Calvani o pogrzebie Kallimacha, dzięki czemu znamy jego pełną treść, a nie tylko to, co wydrukowano 200 lat później we Florencji), to co dopiero sam Kallimach. Gdzieś mi wpadło w oko, że też przepisywał swoją korespondencję, m.in. z Oleśnickim. Dlatego nie wierzę, że chciałby ukryć coś, co jakoby pisał dla samego króla.

Poza tym, jak zauważa Wsetecka, >>odnośnie do "Rad Kallimachowych" nie ulega wątpliwości, że ich nie pisal chyba Kallimach własną swą ręką, że nie zachwalałby przecież swego dzieła jako perversa, czy nawet "pervertissima consilia de Republica Polona in Monarchiam convertenda".<<

I z tym bym się zgodził. Perwersyjni politycy raczej maskują swoje niecne intencje niż obwieszczają je otwartym tekstem, zapewne jeszcze z szatańskim zaśmiechem. ;)

On nie chciał niczego palić za życia, bo chciał jeszcze trochę pożyć. Trudno wykluczyć, że wśród papierów była jego "polisa na życie". Jesli umarł - to znaczy że okazała się za słaba.

A wykonawcami testamentu poczynił cudzoziemców - nie Polaków.

Zapytałem o obrazek, ponieważ Wikipedia podaje go za "prawdopodobny wizerunek Stańczyka", a to jeden z ważniejszych bohaterów cyklu, błazen Olbrachta i jego trzech kolejnych braci na tronie. Oczywiście nie może to być wizerunek dosłowny w kontekście przedstawionej sceny nadania herbu Odrowąż protoplaście rodu Szydłowieckich. Przez gościa w koronie cesarskiej, a nie królewskiej.

"Pana Samochodzika", przyznam ze wstydem, nie czytałem. Ale w związku z pytaniami z głębi ja z kolei zapytam: czy zna Pan dramat Szujskiego "Długosz i Kallimach"? Bo mnie przedstawiona tam koncepcja przypomina to, do czego wydaje się zmierzać "nowa interpretacja".

Pytanie o brak wydania korespondencji - wierzę na słowo - bardzo dobre i może właśnie Szujskiego warto byłoby zapytać (gdyby to było możliwe), dlaczego nikt się o to nie pokusił w czasach, kiedy o kompetentnych łacinników było dużo łatwiej. Z drugiej strony, dzisiaj łacinnicy (mniej może kompetentni albo tylko aspirujący ;) mają dużo łatwiejszy dostęp do tego pięknego rękopisu. Oby ktoś się w końcu pokusił.

Moim zdaniem kwestie autorstwa wyjaśni kiedyś algorytm. Zrobi to jedynie wtedy, gdy dostarczy mu się danych, czyli łacińskich wersji Rad i korespondencji. Może jestem pesymistą ale to się za naszego życia nie wydarzy i to nie z powodu nie istnienia odpowiedniego algorytmu.

Oni są znani. Jan Pot miał spalić papiery po Kallimachu i ponoć spalił.  Bibliotekę po K. dostał Fryderyk Jagiellończyk .

Synowie Kazimierza przygotowują się do powitania legata papieskiego Marco Barbo w imieniu ojca. Sytuacja jest trudna, bowiem król (jak się za chwilę dowiemy) jest cokolwiek rozżalony i rozczarowany faworami, jakimi papież obsypuje jego rywala Korwina. Mowy są już gotowe, doszlifowane przez dopiero obejmującego swój nauczycielski urząd Kallimacha, ale Długosz, choć już na wylocie, też jest proszony o ich ocenę. Uczniowie mają różny stosunek do nowego preceptora. Aleksandrowi i Olbrachtowi wyraźnie imponuje jego włoskie, nowoczesne wykształcenie i ironiczne spojrzenie na świat, podbarwione cynizmem. Hardy i zasadniczy Zygmunt Kallimacha nie lubi i niespecjalnie się z tym kryje. Delikatny Kazimierz wprawdzie też sercem skłania się ku wartościom, w których wychował go Długosz, ale daje sobie dorzucić do swojej mowy kilka zdań podpowiedzianych przez Włocha. Choć czuje, że popełnia coś w rodzaju grzechu. Królowi i królowej mowy się podobają, ale Długosz wyczuwa fałszywą nutę. Nie chce i nie może nic narzucać, ale wszystko to smuci go niepomiernie ku boleści ukochanego Kazimierza.

W kolejnej scenie zostają sami Kallimach i Długosz. Ten zarzuca otwarcie Włochowi podsycanie w królu złudnej nadziei na uzyskanie węgierskiego tronu dla syna i konfliktowanie go zarówno z prawowitym władcą Maciejem, jak i z popierającym go papieżem. Zwraca uwagę, że węgierscy panowie, od których wrócił Kallimach, są zdrajcami i zdradzą nowego sojusznika z równą łatwością jak swojego pana. Kallimach dziwi się przenikliwości Jana i niedwuznacznie mu grozi („Niezbyt bezpieczny zawsze, kto zbytnio ciekawy”). I dalej: „Umiem cenić twą bystrość, odwagę i cnotę. Zgniótłbyś mnie, gdybyś zdołał, ja, gdy zdołam, zgniotę twoją myśl, twe dążenie, twój w Polsce kierunek”. Wspomina też o swoim dawnym zatargu z papieżem. Do dziś mu zresztą „bliskość kardynałów bezpieczną nie bywa”.

W akcie drugim legat przybywa do Krakowa. Atmosfera spotkania jest cokolwiek ciężka i po zakończeniu audiencji król jest przekonany, że nie może się cofnąć. Zapada decyzja o najeździe na Węgry. Tylko królowa ma złe przeczucia, chociaż entuzjazm w końcu i jej się udziela. Długosz podejmuje ostatnią próbę przemówienia królowi do rozsądku, ale ten, choć z szacunku dla starca słucha cierpliwie, stwierdza na koniec, że nie popełni błędów poprzedników i nie da się odwieść od słusznego zamiaru. Na czele wyprawy staje pełen obaw, ale posłusdzny ojcu Kazimierz, podczas gdy wojskowo dowodzi Rytwiański. Akt znów się kończy dialogioem głównych bohaterów, tym razem filozoficznym: o Lukrecjuszu i wolności w Bogu i od Boga. Na koniec Kallimach zdobywa się na wyznanie, że jest rozdarty wewnętrznie pomiędzy religijnym sentymentem a niewiarą i gubi się w tym  wszystkim. Podziwia Długosza, ale bynajmniej nie zamierza wycofać się z raz obranej drogi

Akt trzeci. Polacy dostają baty od Węgrów, goniących ich aż do polskich granic. Kazimierz jest ciężko ranny. Na odsiecz przybywa sam król. Wini m.in. Dersława, który śmiało się odszczekuje, jednak musi być posłuszny. Kazimierz uważa też, że królewiczowi niezbyt służy rada mistrzów, z których każdy ciągnie w swoją stronę. Tymczasem przychodzą wieści o najazdach: Mengligirej, Krzyżacy, Wołosi, Turcy, Moskwa… Zwłaszcza utrata Nowogrodu boli. Siła złego na jednego. Król jakoś stara się to ogarnąć, a doradzają mu wszyscy naokoło. Zmęczony, prosi o zdanie Długosza i ten w długiej i śmiałej mowie (królowa jest nawet lekko zgorszona) wykłada swoją wizję. Ujmując rzecz jednym zdaniem: „Z Zachodu trzeba na Wschód, nie w Zachód od Wschodu”. I znów dialog Kallimacha z Długoszem – finałowy. Kallimach uznaje się za intelektualnie i moralnie pokonanego i oddaje hołd starcowi: „Polska może być dumną z swojego Liwiusza!”.

Kłamiesz...;). Jan Pot nigdy nie istniał, bo nie ma go w wikipedii..:).

Za to Fryderyk Jagiellończyk to następca Zbigniewa Oleśnickiego, który był orędownikiem spraw genueńskich. Zresztą ojcem chrzestnym Fryderyka był biskup Ołomuńca - a Czechy to zdawień dawna związki z Genuą i w ogóle z Olimpijczykami.

Czyli ten "lekarz"-pesymista, co to położył Kazimierza Katastrofę do grobu był opłacony genueńskimi pieniędźmi.

Ciekawe. Wolę jednak jego eseje historyczne. O dziwo słabo dostępne, choć nawet arcybiskup Depo na szkołę krakowską zaczyna się w kazaniach powoływać. Tyle, że nie ma za bardzo z czego jej poznawać.

Swego czasu miałam napisać parę artykułów dot. Kalimacha, nie dało się, może zebrane materiały jeszcze kiedyś wykorzystam.

Tym bardziej, dziękuję, że Ty jako „kawiarniany historyk” brawurowo podjąłeś temat, którego współcześni historycy nie tylko nie traktują z należytą atencją, ale w swoich kolejnych pozycjach opłacanych z budżetu kopypejstują stare, nie trzymające się kupy wersje.

Nie wiem, czy słuchałeś kiedykolwiek wywiadu z Andrzejem Nowakiem z czasów, kiedy ukończył kolejne „wiekopomne” tomisko „Dzieje Polski”. Wywiad, w którym profesor wyraźnie wskazuje kto może historią się zajmować, bez żenady strofując tych, którzy bez akademickiego nimbu i obciążeń próbują wyciągać z niej wnioski. Profesor nie wspomniał jednak, że może w końcu przy takiej pracy wypadałoby ruszyć do weneckich archiwów lub przetłumaczyć parę łacińskich pozycji, które niedługo w gębach, grasujących w miejscu pracy profesora, skoczogonków skończą.

Cóż profesor rzecze o Kalimachu i jego znaczeniu w polityce:

https://www.youtube.com/watch?v=4eTgpw0A01c 15’19

„Kallimach jako współwychowawca królewiczów nie zdołał jakoś zepsuć królewiczów no może poza Olbrachtem. Ale Aleksander był bardzo pobożny… wreszcie Zygmunt stary mimo, tego że jak wiadomo miał przez bardzo wiele lat nielegalną towarzyszkę, ale był jej wierny, na pewno nie prowadził życia rozwiązłego, a kiedy już zawarł związek małżeński był przykładnym małżonkiem. A przede wszystkim w swoim panowaniu pokazał, że dekalog był dla niego żywym. Mało było takich władców jak ten uczeń Kallimacha.”

Popędziłam następnego dnia na pocztę, gdzie akurat to dzieło było sprzedawane i przeleciałam tekst, z nadzieją, że jest tam coś poważniejszego niż to, że Kallimach nie zepsuł Zygmunta Starego ;) Niestety niczego się nie doczytałam. Proste – jak wyłożył profesor – należy zaprzestać naszych domysłów jak to mogło być, gdyż król był wierny małżonce/kochance i to jest wystarczającym dowodem na nikły lub żaden wpływ weneckiego agenta na polską politykę ;) 

W sumie przestałam się dziwić, bo w IV tomie Dziejów Polski traktujących o rządach Jagiellonów w źródłach znalazłam Szymona Starowolskiego wyłącznie w odniesieniu do twórczości Mikołaja Reja. A miałam nadzieję, że właściwa waga historyczna i niekawiarnianość wiedzy profesora zapewni inne źródła...

Bo przecież Starowolski był nie tylko jednym z najlepszych panegirystów XVII wieku, ale przede wszystkim wybitnym intelektem, świadkiem i komentatorem swoich czasów i wcześniejszych czasów „dobrze poinformowanym o sytuacji międzynarodowej oraz wewnętrznej własnego kraju” obywatelem. Być może jego pierwsze dzieło panegiryczne o Zygmuncie Starym nie jest warte pochylenia, mimo, że ojciec Starowolskiego był dworzaninem w otoczeniu króla, co mogło dostarczyć wiedzy Szymonowi. Być może niedojrzały jeszcze i niewystarczająco zanurzony w źródłach Starowolski nic tam ciekawego nie napisał. Trudno powiedzieć, jako, że łaciński rękopis De rebus Sigismundi Primi kisi się  w archiwach UJ a wydrukowana jeszcze w XVII wieku wersja przeżyła konfiskatę w wyniku poprawności politycznej tejże uczelni jeszcze w XVII wieku.

Faktem jest tylko, że Karol Estreicher w Miedzianej miednicy (Nie od razu Kraków zbudowano) opisując żydowskiego antykwariusza, który wyławiał najlepsze polskie perełki źródłowe pisze, że ukochanym autorem tegoż „antykwarza był ks. Szymon Starowolski, kanonik krakowski, polihistor XVII wieku, jak Lelewel zeszłego wieku, a Brückner naszych czasów. De rebus Sigismundi Primi lub Reformacje obyczajów polskich, a przede wszystkim Żywoty stu znamienitych pisarzy polskich czytał parokrotnie i stamtąd wiedzę posiadał”.

Więc kto ma się pochylić nad korespondencją Kallimacha próbując świeżo na nią spojrzeć i wyciągnąć wnioski? Kto jest godzień? ;)

Inaczej w Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 15 (1972), w haśle poświęconym Kallimachowi, we fragmencie dot. jego testamentu:

"Janowi Potowi zostało powierzone przekazanie rodzinie B. we Włoszech wszystkich jego pozostałych rękopisów".

Nawiasem mówiąc, Pot w chwili smierci Kallimacha nie był już sekretarzem Włocha, lecz królewskim. W memoriale sporządzonym przezeń podczas pobytu w Wenecji w 1495 roku, dokąd zawiózł pismo Kallimacha, podpisuje się "Datum per me loannem nunctium juratum regis Polonie".

No proszę. Czyżby prawda dla lokalsów (Olkiewicz "Kallimach doświadczony") podlegała genetycznym czy geograficznym modyfikacjom?

Skądinąd szacunek za dociekliwość. 

O jakości książki Olkieiwcz mam pojęcie tylko z tego, co tu przeczytałem, ale wystarczające, by nie sięgać do jej książki. Niby trudno osądzać autorkę na podstawie jednej pomyłki w tłumaczeniu, ale nie chodzi o sama pomyłkę (która mogła nawet nie być jej własną "zasługą"), a o kompletne wyłączenie zmysłu krytycznego przy sięganiu do literatury przedmiotu.

A literatura powoli, bo powoli, ale rośnie. W trakcie komentowania tego tematu zebrałem małą, wirtualną biblioteczkę. M.in. jest tam praca doktorska z 2022 roku z Uniwersytetu Yale, w której trafiłem na ciekawe spostrzeżenie o pojawieniu się w twórczości Kallimacha, pod widocznym wpływem biskupa Grzegorza, nieobecnych wcześniej motywów chrześcijańskich. Zwróciłem na to uwagę, bo, niezależnie od owej lektury, w jednym z rękopisów (oczywiscie zdigitalizowanych) Biblioteki Watykańskiej trafiłem na Kallimachowy... hymn do Maryi.

Nie wiem, czy poza przejrzeniem pod kątem konkretnych zagadnień zrobię z biblioteki wiekszy uzytek, bo bardziej zajmują mnie w tej chwili inne rzeczy, ale moze kiedyś, na emeryturze... 

A propos domniemanego spalenia rękopisów przez Pota (też Olkiewicz?), to za dużo do palenia nie zostało. W liście do Ficino z 1488 Kallimach donosi o pożarze, który strawił jego rękopisy, w tym przygotywane dla dawnego kolegi pytanka (questiunculas) odnośnie do jego przekładu Platona. A że Kallimach lubi mieszac komplementy z drobnymi złośliwościami (jak to między przyjaciółmi bywa), to i Ficino filozoficznie "pociesza" pogorzelca nauczaniem Orfeusza, że "wszystko powinno zgorzeć w ogniu". ;)

"Corpus Callimachaeum" (że tak to uczenie nazwę) jest stabliny, choć niestety rozproszony i w sporej części rękopiśmienny. Za życia opublikował tylko Vita Attiliae (1489), ale do naszych czasów wydrukowano mu to i owo. Myślę, że i bez pełnego wydania krytycznego sporo można wyczytać nawet z perspektywy "kawiarnianego historyka" (© by Ainolatak). Byle nie w tej kawiarni. Oczywiście takie wydanie jest wysoce pożądane i może ktoś etatowo dłubiący w historii w końcu się tym zajmie.

Z dzieł cudownie odnalezionych na myśl przychodzą przede wszystkim "Rady", ale to było dawno i (według przynajmniej części badaczy i publiczności) nieprawda. Nie za bardzo widzę podstawy, by oczekiwać przyszłych odkryć - z jednym wyjątkiem. Chodzi o widmową Historia Casimiri Regis Poloniae et Joannis Alberti eius filii. Podobno Frankfurt, podobno 1601, ale wszystkie tropy są fałszywe. No, takie źródło, pochodzące od naocznego świadka i uczestnika, a może i spiritus movens wydarzeń, to by było naprawdę coś!

Brawo! Zatem do następnych, oby tylko czas pozwolił przeczytać.

Ps. Mam nadzieję, że dosłuchałeś się, że „kawiarniani historycy” nie sa mojego autorstwa a tych , nieświadomie ukąszonych wampiryzmem humanizmu ;)